Europa laks met milieu
door Gijs Moes
Massale vissterfte en lekkende vuilnisbelten zijn zeldzaam geworden in de Europese Unie. De Europese burgers vinden het milieu ook niet meer zo belangrijk als vroeger: in de verkiezingscampagne komt het niet aan de orde. Maar ondertussen neemt het vervuilende transport in Europa almaar toe en blijft de opwekking van duurzame energie achter.
Christine Röckmann, een stagiaire bij de Europese Commissie, schraapt tijdens een forum over het Europese milieubeleid in Brussel haar moed bij elkaar en zegt: ,,Ik ben geschokt door het energiegebruik bij de commissie zelf. Het licht achter je uitdoen en papier aan twee kanten gebruiken zijn misschien kleine bijdragen, maar je moet wel zelf ergens beginnen.''
Catherine Day, de hoogste Europese milieu-ambtenaar, kan de kritische stagiaire slechts gelijk geven. ,,Dat gaat veranderen'', belooft ze. Het is tijdens de 'Green Week' in Brussel, een jaarlijks evenement rond het Europese milieu, de zoveelste plechtige belofte. Mooie woorden en goede voornemens zijn hier meer te horen dan concrete plannen om natuur en milieu in Europa te behouden.
Natuurlijk, de landbouw is in Europa in de afgelopen decennia veel schoner geworden en de tijd is voorbij dat de industrie lukraak afvalstoffen kon lozen. Maar ondertussen is de vervuiling door transport en mobiliteit alleen maar gegroeid. De politiek legt een kleine groep als de boeren en zelfs het bedrijfsleven gemakkelijker dwingend strenge normen op, dan dat zij het gedrag van álle burgers aanpakt. Daarom hameren Day en haar baas, eurocommissaris Margot Wallström, voortdurend op de eigen verantwoordelijkheid. ,,Wíj creëren het milieuprobleem'', zegt Wallström. ,,De vervuiling door grote installaties is gestopt, nu ligt het aan onze levensstijl. We moeten ons gedrag veranderen als het gaat om transport en consumptie.''
Want de rivieren en meren mogen in Europa de laatste dertig jaar wel schoner zijn geworden, net als de bodem en de lucht, de milieuproblemen zijn daarmee nog lang niet verdwenen. En die problemen staan misschien verder van de burger, ze raken hem wel degelijk. Zo schrijdt de klimaatverandering, veroorzaakt door broeikasgassen zoals CO2, voort. Europa is redelijk op weg met het terugdringen van de CO2-uitstoot, zoals afgesproken in het Verdrag van Kyoto, maar het is nog maar zeer de vraag of de doelstelling ook gehaald wordt. Uiterlijk in 2012 moet de uitstoot met 8 procent zijn gedaald ten opzichte van 1990.
Day illustreert het concrete belang dat achter deze cijfers schuilgaat. ,,Als er straks woestijnen ontstaan in Zuid-Europa, schaadt dat ook de economie. Als de zeespiegel gaat stijgen, moeten heel veel mensen verhuizen. Hittegolven, zoals vorig jaar in Frankrijk, zullen steeds vaker voorkomen en de malariamug rukt op.'' De schade door klimaatverandering in Europa is gestegen naar meer dan 10 miljard euro per jaar, aldus een recent rapport van de het Europees milieu agentschap (EEA). Maar de belangstelling voor milieuproblemen blijft lauw, ook in de campagne voor de Europese verkiezingen van donderdag, en dat is Day een doorn in het oog. ,,We proberen de link duidelijk te maken tussen het milieu en gezondheid, bijvoorbeeld in het toenemen van kankergevallen, van allergieën en van astma.''
De complexe keuzes van de Europese burger botsen het meest in de mobiliteit: Iedereen ergert zich aan files, maar bijna niemand wil de auto laten staan. En dat de sterke toename van het wegtransport een direct gevolg is van alledaagse keuzes in de winkel, laten niet veel consumenten tot zich doordringen. ,,De emissies van broeikasgas door het transport stijgen alleen maar'', zegt Day. ,,De motoren worden schoner, maar er komen er wel steeds meer van.'' Het aantal auto- en vrachtwagenkilometers groeit al jaren sneller dan de economie.
Eigenlijk is mobiliteit te goedkoop, stelt de commissie. ,,Het gebruik van de wegen wordt niet echt betaald'', zegt Day. ,,We proberen meer goederen over het spoor te laten vervoeren, maar dat is erg moeilijk omdat de trucks alleen maar goedkoper worden.'' Beprijzen van het vervoer, zoals een kilometerheffing, zou dus logisch zijn. Maar zo'n maatregel zal er op Europees niveau niet snel komen, zeker niet na de problemen in Duitsland met het invoeren van een heffing voor vrachtwagens. En een Europese ecotaks is al helemaal niet haalbaar, beseft ook Day -hoe graag ze dat ook zou willen.
